Δύστηνος άγγελος

Ο Χάϊνερ Μύλλερ (1929-1995), θεατρικός συγγραφέας, ποιητής, σκηνοθέτης, σημαντική μορφή της πολιτικής και πνευματικής ζωής στη Γερμανία, κατέχει μιαν εξαιρετική θέση στο θεατρικό και λογοτεχνικό τοπίο των τελευταίων δεκαετιών του 20ου αιώνα. Ένας συγγραφέας στο ύψος των φοβερών και σημαντικών εμπειριών του σύγχρονου ανθρώπου. Με θεατρικό, πεζογραφικό και ποιητικό λόγο για τη μοίρα των επαναστάσεων. Για τις μαύρες σελίδες της γερμανικής ιστορίας. Για την “αιώνια επιστροφή” των κλασικών.
Ο κυνικός αυτός Ανατολικογερμανός, με το μαύρο χιούμορ και την ειρωνεία, ριζοσπαστικός και προκλητικός, αφοριστικός και παραδοξολόγος, αντιφατικός σε όλα και ανυποχώρητος πολέμιος κάθε ψευδαίσθησης, γνήσιος κληρονόμος του Μπρεχτ αλλά και του Κάφκα, μπόρεσε στα ποιήματά του, σε κείμενα πρόζας, στα θεατρικά έργα και τις σκηνοθεσίες του, σε καταθέσεις και τοποθετήσεις, να εκφράσει παραδειγματικά -ίσως πιο διαλεκτικά και πιο διεισδυτικά, κατά συνέπεια και πιο απαισιόδοξα από οιονδήποτε άλλον- την πολιτική και πολιτιστική τραγωδία των καιρών μας. Χωρίς ποτέ να χάσει από τον ορίζοντα της πυκνής και επιθετικής γραφής του τους κραδασμούς της νεοτερικής συνείδησης, όπως και όποτε αυτή εκδηλώθηκε, από τις πρώτες εξάρσεις του μοντέρνου στη λογοτεχνία μέχρι τις όψιμες εκτινάξεις της μεταμοντέρνας αγωνίας.
Με την επιλογή αυτού του τόμου, υποκειμενική ως ένα βαθμό, παρουσιάζεται βέβαια στον άνθρωπο του θεάτρου και ο Μύλλερ λυρικός ποιητής, πεζογράφος, στοχαστής.
Όσον αφορά τα έργα για το θέατρο, προτιμήθηκαν ορισμένα ύστερα κείμενα που δείχνουν τον αντισυμβατικό, μεταδραματικό, πειραματικό χαρακτήρα της γραφής του, κυρίως από τη δεκαετία του 70 και μετά. Θεατρικές εικόνες και σκηνές, γραμμένες βασικά με τις τεχνικές του μοντάζ και του κολλάζ, που περιλαμβάνουν ετερόκλητες ποιητικές μορφές και αναφορές σε ριζοσπαστική ανακολουθία, είναι τα κείμενα, ανοιχτά προς τους καλλιτέχνες της σκηνής, οι οποίοι καλούνται να ψάξουν τι είδους θέατρο θα μπορούσαν να “εφεύρουν” γι’ αυτά.
Το έργο του Μύλλερ, ιδιαίτερα τα ποιήματά του, ήρθαν μετά τον Μπρεχτ και σε πολλά σημεία ο Μπρεχτ ήταν προϋπόθεσή τους. Όμως η μυλλερική δραματουργία, οι στίχοι, η οπτική δεν έμειναν μια απόπειρα συνέχισης μπρεχτικών προτύπων. Βρήκαν τους δικούς τους τόνους, ξεχωρίζουν για τον νεοτερικό προσανατολισμό, το όραμα, τη δυναμική τους.
Η λυρική διατύπωση και διάσταση ήσαν αυτές που κέρδιζαν συνεχώς έδαφος στο έργο του Μύλλερ. Ποιητής με την αγωνία του τραγικού τον καιρό της παγκοσμιοποίησης, των πολιτικών και κοινωνικών αδιεξόδων, είχε βαθιά ενδιαφερθεί για την ποίηση του Κωνσταντίνου Καβάφη