Το βιβλίο των νεκρών φιλοσόφων

Τον θάνατο; Δεν τον σκέφτομαι».
Αν αληθεύει αυτό το σχόλιο που αποδίδεται στον Ζαν-Πολ Σαρτρ, τότε εκείνος κατείχε σπάνια θέση μεταξύ των φιλοσόφων: ελάχιστοι ήταν εκείνοι που δεν βασανίζονταν από ιδέες του θανάτου.
Στο βιβλίο αυτό, που καλύπτει ευρύτατο πεδίο και προσφέρει αμέτρητα ερεθίσματα, ο Σάιμον Κρίτσλεϋ υποστηρίζει ότι το ερώτημα τι συνιστά «καλό θάνατο» βρίσκεται πάντα στο επίκεντρο της φιλοσοφίας, από την αρχαιότητα ως σήμερα. Αλλά, τι μαθήματα μπορούμε να αντλήσουμε από τον θάνατο των ίδιων των φιλοσόφων; Από τις 190 περιπτώσεις που εξιστορούνται εδώ, πολλοί πέθαναν με τρόπο αλλόκοτο, και υπάρχουν άφθονα περιστατικά αλλοφροσύνης, φονικά, αυτοκτονίες, πάθη με τη σοβαρή (αλλά και με τη φαιδρή) έννοια.
Ο Ηράκλειτος πέθανε από ασφυξία σκεπσμένος με κοπριά· ο Αριστοτέλης αυτοκτόνησε με ακόνιτο· ο Εμπεδοκλής όρμησε εθελούσια στον κρατήρα της Αίτνας για να γίνει θεός· ο Χέγκελ, πεθαίνοντας, είπε: “Ένας μόνο με καταλάβαινε στη ζωή μου… Κι ούτε κι αυτός με κατάλαβε”· ο Τζέρεμυ Μπένθαμ ζήτησε να τον ταριχεύσουν – σήμερα εκτίθεται σε κοινή θέα στο University College London· ο Νίτσε έπαθε νευρικό κλονισμό στο Τορίνο και βυθίστηκε στην τρέλα…
Με αναφορές που εκτείνονται από τα αυτοσαρκαστικά επιθανάτια χαϊκού των δασκάλων του Ζεν ως τα τελευταία λόγια αγίων της χριστιανοσύνης και σοφών της εποχής μας, το «Βιβλίο των νεκρών φιλοσόφων» είναι ένα στοχαστικό και απολαυστικό βιβλίο. Όπως δείχνει ο Κρίτσλεϋ, όταν μελετάμε τι είπαν οι μεγάλοι στοχαστές για τον θάνατο, ανανεώνεται η π΄πιστη μας στη ζωή και καταλήγουμε να εξετάζουμε το νόημα της ευτυχίας· το κατά πόσο είναι εφικτή, κατά πόσο μπορεί να έχει διάρκεια. Μαθαίνοντας πώς να πεθαίνουμε, μαθαίνουμε πώς να ζούμε.
Ίσως παραξενευτείτε, αλλά στις φαινομενικά μακάβριες σελίδες που ακολουθούν με απασχολεί διαρκώς η ευτυχία, το νόημά της και το πώς μπορεί να γίνει εφικτή…