Το κορίτσι από τη Γερμανία

Βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα, λαμβάνοντας χώρα στο Βερολίνο, τη Νέα Υόρκη και την Αβάνα το εξαίρετο αυτό μυθιστόρημα εκτείνεται σε 70 και πλέον χρόνια, καθώς δύο κορίτσια λένε τις ιστορίες τους σε εναλλασσόμενα κεφάλαια.

Συναντάμε την Hannah Rosenthal στο Βερολίνο το 1939. Είναι μία ζωηρή, ζωντανή δωδεκάχρονη Εβραία που της αρέσει να περιδιαβαίνει τη πόλη μαζί με τον καλύτερο της φίλο τον Leo Martin. Oι Ναζί – η Hannah κι ο Leo τους αποκαλούν Ogres (Δράκους)- γίνονται ολοένα κι απειλητικότεροι αναγκάζοντας τις εβραϊκές οικογένειες όπως οι Rosenthal, να κλειστούν στα σπίτια τους και κατόπιν να εγκαταλείψουν τη Γερμανία.

«Η μυρωδιά του διαμερίσματος είχε καταντήσει ανυπόφορη. Δεν καταλάβαινα πώς μπορούσε η μαμά μου να ζει κλεισμένη σ’ αυτούς τους τοίχους, που ήταν καλυμμένοι από μια πράσινη μεταξωτή ταπετσαρία στο χρώμα της μούχλας και κατάπιναν το όποιο ελάχιστο φως της μέρας που υπήρχε αυτή την εποχή. Ήταν η μυρωδιά του εγκλεισμού. Είχαμε λιγότερο χρόνο να ζήσουμε. Το ήξερα• το ένιωθα. Δεν θα περνούσαμε το καλοκαίρι εκεί, στο Βερολίνο. Η μαμά είχε βάλει ναφθαλίνη στις ντουλάπες για να περισώσει τον κόσμο της και η αψιά μυρωδιά πλημμύριζε το διαμέρισμα. Δεν είχα ιδέα τι προσπαθούσε να προστατέψει, αφού έτσι κι αλλιώς θα τα χάναμε όλα… «Πάρα πολλά σπασμένα τζάμια», ήταν η δικαιολογία της από τότε που έγινε το τρομερό πογκρόμ τον περασμένο Νοέμβριο και ο μπαμπάς έχασε τη δουλειά του. Είχε συλ ληφθεί στο γραφείο του στο πανεπιστήμιο και είχε προσαχθεί στο τμήμα της Γκρόλμανστράσε, όπου κρατήθηκε σε απομόνωση για κάποιο αδίκημα που δεν καταλάβαμε ποτέ. Ήταν στο ίδιο κελί χωρίς παράθυρα όπου κρατούνταν και ο πατέρας του Λέο, ο χερ Μάρτιν…»

Η Anna Rosen επίσης 12 ετών, ζει στη σύγχρονη πόλη της Νέας Υόρκης με τη μητέρα της, η οποία γίνεται ολοένα και πιο απελπισμένη μετά από το θάνατο του συζύγου της την 11η Σεπτεμβρίου. Το παρελθόν του συζύγου-πατέρα καλύπτεται από βαθύ πέπλο μυστηρίου κι η Anna επιθυμεί διακαώς να μάθει όσα περισσότερα μπορεί για αυτόν.

«Τη μέρα που εξαφανίστηκε ο μπαμπάς, η μαμά ήταν έγκυος σε μένα. Μόλις τριών μηνών. Είχε τη δυνατότητα να ρίξει το παιδί, αλλά δεν το έκανε. Ποτέ δεν σταμάτησε να ελπίζει πως κάποια μέρα θα γύριζε σπίτι ο μπαμπάς – ακόμα και αφού παρέλαβε το πιστοποιητικό θανάτου του. «Δώστε μου κάποια απόδειξη, ένα ίχνος του DNA του, και τότε τα λέμε», τους έλεγε πάντα. Ίσως επειδή ο μπαμπάς της ήταν ακόμα ξένος κατά κάποιον τρόπο –μυστηριώδης, μονήρης και λιγομίλητος– πίστευε ότι μπορεί να επανεμφανιστεί από στιγμή σε στιγμή. Ο μπαμπάς έφυγε χωρίς να ξέρει ότι επρόκειτο να γεννηθώ εγώ. «Αν ήξερε ότι περίμενα κόρη, θα ήταν ακόμα εδώ μαζί μας», επέμενε η μαμά κάθε Σεπτέμβριο όσα χρόνια τη θυμάμαι …»

Πίσω στη Γερμανία του Μεσοπολέμου οι Rosenthals μαζί με τους Martins επιβιβάζονται στο SS St Lewis με προορισμό την Αβάνα στη Κούβα.

To SS St. Lewis ήταν ένα υπερατλαντικό πολυτελές πλοίο που ανήκε στην εταιρεία Hamburg-American Line. Στις 13 Μαΐου του 1939 αναχώρησε από το Αμβούργο για την Κούβα, που αποτελούσε μια δημοφιλή ενδιάμεση στάση για πρόσφυγες που επιθυμούσαν να μεταναστεύσουν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Στο πλοίο ήταν 937 επιβάτες και 231 μέλη πληρώματος. Οι περισσότεροι από τους ταξιδιώτες ήταν Εβραίοι που εγκατέλειψαν τη Γερμανία εν μέσω αυξανόμενων φόβων για την ασφάλεια τους. Έξι μήνες περίπου νωρίτερα οι Ναζί είχαν επιτεθεί ανελέητα στους Εβραίους και τις περιουσίες τους σε μία νύχτα γεμάτη τρόμο που έμεινε στην Ιστορία με το όνομα Kristallnacht. Στους επιβάτες είχαν δοθεί έγγραφα εισόδου στη Κούβα όπου θα παρέμεναν έως ότου οι ΗΠΑ θα ενέκριναν τις βίζες τους. Οι Κουβανοί όμως, ενδίδοντας σε πιέσεις τόσο από το εξωτερικό όσο κι από το εσωτερικό της χώρας, δέχτηκαν μόνο 28 από τους Εβραίους πρόσφυγες. Ο Max, ο πατέρας της Hannah, ήταν από αυτούς που επέστρεψαν στην Ευρώπη. Στην Hannah ωστόσο και στην μητέρα της Alma επετράπη η μετανάστευση.

Στα 2014 η Anna Rosen παραλαμβάνει ένα παράξενο πακέτο από μία άγνωστη και για χρόνια χαμένη συγγενή, τη μεγάλη θεία Hannah (o πατέρας της Anna είναι ανιψιός της) και μερικές ξεθωριασμένες φωτογραφίες του SS St Louis. Το περιεχόμενό του πακέτου θα εμπνεύσει την Anna και τη μητέρα της να ταξιδέψουν στην Αβάνα για να μάθουν την αλήθεια για το μυστηριώδες και τραγικό παρελθόν της οικογένειάς τους, μια αναζήτηση που θα βοηθήσει την Anna να καταλάβει τη θέση της και τον σκοπό της στον κόσμο.

«Το δέμα έχει ταχυδρομηθεί από τον Καναδά, αλλά στην πραγματικότητα είναι από την Αβάνα, την πρωτεύουσα του νησιού της Καραϊβικής όπου γεννήθηκε ο μπαμπάς. Όταν το ανοίγουμε, βλέπουμε ότι περιέχει έναν δεύτερο φάκελο. Απέξω γράφει «Για την Άννα, από τη Χάνα» με μεγάλα, τρεμουλιαστά γράμματα. Αυτό δεν είναι δώρο, σκέφτομαι. Μάλλον θα περιέχει έγγραφα ή ποιος ξέρει τι άλλο. Κατά πάσα πιθανότητα δεν έχει καμία σχέση με τα γενέθλιά μου… Η μαμά ανοίγει τον δεύτερο φάκελο. Το μόνο που βρίσκουμε μέσα είναι παλιά φύλλα κοντάκτ και πολλά αρνητικά φωτογραφιών, μαζί με ένα περιοδικό –στα γερμανικά;– από τον Μάρτιο του 1939. Στο εξώφυλλο απεικονίζεται προφίλ μια χαμογελαστή ξανθιά κοπέλα. «Η Γερμανίδα Κορασίδα», λέει η μαμά, μεταφράζοντας τον τίτλο του περιοδικού. «Σου μοιάζει…» μου λέει αινιγματικά…»

Οι παραλληλισμοί των δύο κοριτσιών είναι πολλοί. Και οι δύο υποφέρουν από μητέρες με τις οποίες φαίνεται ότι έχουν μια τεταμένη συναισθηματική σύνδεση. Κι οι δύο υποφέρουν από το χαμό των πατέρων τους, οι οποίοι τους χάθηκαν από τις ζωές τους για διαφορετικούς λόγους. Είναι κι οι δύο τους μοναχοπαίδια κι έχουν από ένα αγόρι- καλό φίλο συνομήλικο τους, αν κι η Hannah είναι πιο συνδεδεμένη με τον Leo, από ότι η Anna με τον Diego.

Όταν δόθηκε η εντολή στο SS St Lewis να εκκενώσει τα Κουβανέζικα νερά ο καπετάνιος του Gustav Schröder κατέβαλλε ηρωικές προσπάθειες για να βρεθεί ένα μη Γερμανικό λιμάνι να δεχθεί τους πρόσφυγες. Μετά τη Κούβα οι ΗΠΑ κι ο Καναδάς του αρνήθηκαν την είσοδο. Αναγκασμένος να επιστρέψει στον Ατλαντικό, το πλοίο σταμάτησε σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες που συμφώνησαν – μετά από μια έντονη σειρά διαπραγματεύσεων – να πάρουν τους επιβάτες. Η Μεγάλη Βρετανία δέχθηκε 287. Η Γαλλία, 224, το Βέλγιο, 214 και η Ολλανδία 181. Το Σεπτέμβριο του 1939, η Γερμανία άρχισε τον Πόλεμο. Εκτός από τους 287 Εβραίους που είχαν ληφθεί στη Μεγάλη Βρετανία, οι περισσότεροι από τους υπόλοιπους επιβάτες υπέφεραν από τις τρομοκρατικές Ναζιστικές επιθέσεις. Τουλάχιστον ένα τέταρτο από αυτούς, περί τους 255, εξοντώθηκαν από τους Ναζί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Με αφορμή το τραγικό ιστορικό γεγονός του SS St Lewis και των «καταραμένων» επιβατών του ο Armando Lucas Correa μέσω του πρώτου αυτού μυθιστορήματος του, καταγγέλλει τη πολιτική των κλειστών συνόρων και τις μοιραίες συνέπειες της που φθάνουν ως την αποτυχία της ανθρωπότητας να συναισθανθεί, να δεχθεί, να περιθάλψει τα μοιραία και καταδικασμένα μέλη της.

Ο Armando Lucas Correa είναι βραβευμένος δημοσιογράφος και συγγραφέας. Εργάζεται ως αρχισυντάκτης στο People en Espanol, το κορυφαίο σε πωλήσεις ισπανόφωνο περιοδικό των ΗΠΑ. Το βιβλίο «Αναζητώντας την Έμα» εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο Rayo, Harper Collins το 2007 και από τον Aguilar, Santillana στο Μεξικό, το 2009. Το μυθιστόρημα, «Το Κορίτσι από τη Γερμανία», εκδόθηκε για πρώτη φορά τον Οκτώβριο 2016 στα αγγλικά και τα ισπανικά από την Atria Books. Στα Ελληνικά εκδόθηκε στις 22/11/2017 από τις εκδόσεις Διόπτρα. Σύντομα θα μεταφερθεί στο Κινηματογράφο.

Ειρήνη Μανδηλαρά.